Mất cân đối tài chính là tình trạng mà một công ty rơi vào tình trạng gặp khó khăn về dòng tiền khi thanh toán nợ và thậm chí rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán. Cùng NhuNao tìm hiểu chi tiết thế nào là mất cân đối vốn và nguyên nhân gây ra tình trạng này của các doanh nghiệp.
1. Mất cân đối vốn là gì?
Vốn lưu động thuần (Net working capital – NWC) là chênh lệch giữa tài sản ngắn hạn và nợ ngắn hạn. Với một doanh nghiệp hoạt động lành mạnh thì thường có NWC >0 hay tương ứng với khả năng thanh toán hiện hành (tài sản ngắn hạn/nợ ngắn hạn) lớn hơn 1. Ngược lại, NWC âm thể hiện công ty đã sử dụng một phần nợ ngắn hạn để tài trợ cho tài sản dài hạn, điều này thể hiện sự mất cân đối tài chính do tài sản dài hạn có thời gian thu hồi vốn lâu dài trong khi các khoản nợ ngắn hạn sẽ phải đáo hạn trong thời gian ngắn, tức là sự mất cân đối giữa kỳ hạn của tài sản và kỳ hạn của nguồn nợ vay.
2. Ảnh hưởng của mất cân đối tài chính đến doanh nghiệp.
NWC âm đẩy các công ty vào tình trạng thường xuyên phải đảo nợ ngắn hạn (Vay nợ mới trả nợ cũ) tạo ra tình trạng căng thẳng tài chính và nếu thị trường tài chính bị đóng băng, ngân hàng từ chối cho vay thì điều này sẽ dẫn đến tình trạng doanh nghiệp cạn kiệt tiền mặt và có thể phải dừng hoạt động do thiếu vốn lưu động. Với nhiều công ty có NWC âm, kiểm toán viên độc lập có thể ghi ý kiến Nghi ngờ về khả năng hoạt động liên tục, tại các doanh nghiệp nhà nước, NWC âm (khả năng thanh toán hiện hành nhỏ hơn 1) là một trong những căn cứ quan trọng để xếp doanh nghiệp vào tình trạng giám sát đặc biệt.
Khi tình trạng này xảy ra, nó thường đưa đến những hậu quả rất tiêu cực đó là, chủ nợ có thể dừng cho vay hoặc lãi suất cho vay tăng vọt, các nhà cung cấp sẽ đòi hỏi các điều khoản thanh toán tiền mặt ngay và khách hàng có thể rời bỏ công ty do lo ngại công ty không đáp ứng được các tiêu chuẩn sản phẩm đã cam kết, giá cổ phiếu thì sụt giảm thảm hại. Chính vì vậy, việc kiểm soát tài chính của Giám đốc tài chính cần được thực hiện tốt nhằm đảm bảo công ty tăng trưởng bền vững và tránh rơi vào tình huống không mong muốn này.
3. Nguyên nhân
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến mất cân đối vốn xuất phát từ các quyết định đầu tư trong quá khứ đã không tuân thủ nguyên tắc cân đối kỳ hạn giữa tài sản và nguồn vốn vay. Các dự án có thời gian thu hồi vốn dài trong khi vay nợ với kỳ hạn ngắn hơn nhiều thời gian hoạt động của dự án đầu tư, đặt trong bối cảnh nguồn vốn chủ sở hữu của dự án thấp. Ví dụ, các dự án thủy điện có thời gian hoạt động khoảng 25 – 30 năm nhưng thời hạn vay thường chỉ đạt được 8 – 10 năm. Những công ty có NWC âm lớn thường có nguyên nhân chính là do đầu tư dàn trải, tăng trưởng nóng tài trợ bằng nguồn vốn vay có kỳ hạn ngắn, nguồn vốn chủ sở hữu thấp.
Đối với nhiều công ty, khi có một vài dự án lớn kinh doanh thua lỗ, vay nợ lớn và từ đó không có nguồn trả nợ sẽ dẫn đến công ty sẽ dần rơi vào tình trạng NWC âm. Điều này thường xảy khi dự án đầu tư này hoạt động trong ngành kinh doanh diễn ra khủng hoảng thừa hoặc trong bối cảnh cú sốc khủng hoảng nền kinh tế, đầu ra sản phẩm tiêu thụ thấp và giá bán thấp, khiến dây chuyền sản xuất hoạt động kém công suất và tạo ra lượng tiền mặt ít để trả nợ, trong khi đó, nợ tiếp tục đáo hạn và làm cho khả năng thanh toán giảm mạnh. Dự án đầu tư lớn nhưng thua lỗ mà vẫn phải duy trì hoạt động như một vết thương lớn trên cơ thể làm chảy máu và khiến cơ thể doanh nghiệp ngày càng suy yếu.
Ngoài ra, nó thường xảy ra trong bối cảnh kết hợp một cú sốc mạnh bên ngoài với những yếu kém nội tại bên trong. Trong đó, yếu kém bên trong là yếu tố lâu dài đã tích tụ lại và khi kết hợp với những cú sốc bên ngoài kéo dài dai dẳng thì nó dẫn đến hậu quả tất yếu là mất cân đối tài chính.
4. Chìa khóa giúp doanh nghiệp
Khi đã lâm vào tình trạng mất cân đối tài chính thì tái cấu trúc toàn diện, trong đó có tài chính sẽ cần được thực hiện để giúp công ty tái lập lại tình trạng cân bằng tài chính. Tái cấu trúc tài chính được coi là khởi đầu cực kỳ quan trọng giúp công ty từng bước cân bằng dần lại tình trạng tài chính và tuỳ theo tình hình tài chính nghiêm trọng đến đâu mà liệu pháp đưa ra phù hợp. Biện pháp thứ nhất thường là thoái vốn khỏi các khoản đầu tư kém hiệu quả hoặc các khoản đầu tư không trọng yếu để trả bớt nợ. Ví dụ năm 2015, CTCP Cơ điện và Xây dựng Việt Nam đã thoái vốn khỏi Thuỷ điện Văn Chấn để giảm bớt quy mô nợ phải trả.
Thứ hai, biện pháp được mong đợi nhất là các cổ đông góp thêm vốn kết hợp với việc các chủ nợ sẽ cho phép tái cơ cấu nợ.
Thứ ba, nếu thị trường sản phẩm đầu ra phục hồi thì điều này sẽ đóng góp tích cực tạo ra dòng tiền mạnh hơn và lợi nhuận lớn hơn giúp các công ty có thể tái cơ cấu nợ tích cực hơn. Sự phục hồi của ngành xi măng trong năm 2014 – 2015 đã đưa đến dòng tiền mạnh hơn và giúp hàng loạt các công ty xi măng lớn có nguồn để trả nợ và tái cấu trúc lại nguồn vốn.
